منو اصلی
تلفن تماس 021-26755506
آدرس ایمیل
اگر واژه «نمایش» را به «اجرا» تعبیر کنیم و پسوند «خلاق» را، به معنی فعالیت‌های نمایشی کودکان با هدف پرورش خلاقیت، زیر نظر یک مربی فرض کنیم، در این صورت نمایش خلاق در بسیاری از اصول (نه در تمامی آن) با تئاتر خلاق فصل مشترک خواهند داشت.
در حالی که تفاوت‌های اساسی نیز دارند؛ به عنوان مثال نمایش خلاق صرفاً یک فرآیند است و مخاطبش خودِ نقش‌آفرینان خردسال یا کودک‌اند.
در صورتی که تئاتر خلاق می‌تواند دارای ویژ‌گی‌های تئاتر حرفه‌ای باشد و برای مخاطب بزرگ‌سال با رویکردی از فرآیند به برآیند پدید آید.
در ایران واژه نمایش خلاق، در سال 1351، در مرکز تولید تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متولد می‌شود.
به نظر می‌رسد که جبار باغچه‌بان آن را به نوعی در حدود سال 1296 در مرند و بعد در سال‌های 1304 به بعد در تبریز و سپس در شیراز با کودکان کودکستان‌هایی که خود تأسیس کرده بود، کار کرده باشد.
ولی واژۀ آن در کلاس‌های ویژه مرکز تولید تئاتر کانون برای اولین بار به کار برده می‌شود.
دانشجویان رشته تئاتر در این کلاس‌ها، که زیر نظر دان لافون بر پا شده بود، طریقه اجرای نمایش را با کودکان و نوجوانان و تأکید بر پرورش خلاقیت‌های آنان آموزش می‌بینند.
آنان هستند که به نام نمایش خلاق این شیوه را در کتابخانه‌های تحت پوشش کانون در اکثر شهرهای ایران به کار می‌برند؛ چیزی شبیه نمایش‌های دانش‌آموزی، که البته بی‌سابقه هم نبوده است.
این فعالیت، بعد از انقلاب اسلامی، در حدود یک دهه متوقف می‌شود.
انتشار کتاب قصه‌گویی و نمایش خلاق در سال 1366 و راه‌اندازی دوبارۀ کلاس‌های نمایش خلاق، در مرکز آموزش کانون برای مربیان فرهنگی و هنری کتابخانه‌ها، جان‌تازه‌ای به این فعالیت می‌بخشد.
این جریان، از این مقطع به بعد، کم‌کم به دو شاخه تقسیم می‌شود. یکی همان فعالیت نمایشی نسبتاً محدود مربیان علاقه‌مند در کتابخانه‌های کانون با کودکان و نوجوانان است، که با فاصله گرفتن از تئاتر زنده و رویکرد تئاتر عروسکی شکل می‌گیرد.
دیگری فعالیت‌های نمایشی با خردسالان در مهد کودک‌ها و بعد در پیش‌دبستان‌ها.
نمایش عروسکی، در کتابخانه‌ها کانون نیز به شیوۀ تئاتر خلاق انجام می‌شود.
در اواخر دهۀ شصت و در دهۀ هفتاد، انتشار چند کتاب و مقاله در زمینه تئاتر کودکان و نوجوانان کمک چندانی به قوام گرفتن این جریان نمی‌کند.
چون در این تألیفات و ترجمه‌ها به صورت حاشیه‌ای با نمایش خلاق برخورد می‌شود.
اما این آثار، بدون شک، در حرکت پُرشتاب و نسبتاً وسیع دهۀ هشتاد، نقش ارزنده‌ای ایفا می‌کنند.
دوسوم اول دهه هشتاد را باید دوره شکوفایی نمایش خلاق نامید.
بعد از یک دوره آزمایشی، ورود نمایش در کتابهای درسی «بخوانیم» مقطع دبستان، راه‌اندازی هنر خلاق، از جمله نمایش خلاق در پیش‌دبستان‌ها، شروع فعالیت آموزشی نمایش خلاق با نظارت دفتر تألیف کتب درسی در مقطع پیش‌دبستانی و دبستانی، تأسیس مرکز آموزشی نمایش خلاق در جهاد دانشگاهی و خلاصه انتشار کتاب‌هایی در زمینه تئاتر کودکان و نوجوانان و از جمله نماش خلاق این فعالیت را به اوج خودش می‌رساند؛
چنان که دفتر تألیف و جهاد دانشگاهی دست به طراحی دو سایت نمایش خلاق می‌زنند. حتی جشنواره‌ای نیز در این ارتباط پای می‌گیرد. ولی متأسفانه این اوج در نیمه دوم دهه هشتاد به فرود می‌نشیند.
آموزش و پرورش برای معلم‌های کتابهای «بخوانیم» آموزش تئاتر خلاق تدارک نمی‌بیند.
فعالیت‌های آموزشی دفتر تألیف و برنامه‌ریزی و جهاد دانشگاهی نیز متوقف می‌شود. سایت‌ها نیز از صفحه مونیتورها محو می‌شوند و کمتر کتابی در این زمینه نشر می‌یابد.
اکنون جز دفتر هنر کودک (معاونت فرهنگی هنری شهرداری)، بعضی از فرهنگ‌سراها، که هرازگاهی کارگاهی در این زمینه می‌گذارند، و فعالیت‌های بعضی از پیش‌دبستان‌ها و مدارس، که به صورت خودجوش و بدون کارشناسی و کم‌رنگ ادامه دارد، برنامه‌ای در این زمینه وجود ندارد.
همان طور که ملاحظه می‌کنید، بیش از نود درصد فعالیت نمایش خلاق در ایران با کودکان نمود یافته است. تنها در نمایش‌های خیابانی است که تئاتر خلاق به صورت حرفه‌ای و برای مخاطب عام حیات دارد؛ البته بدون آنکه به این نام نامیده شود و دست‌اندرکاران تولید آن به این امر وقوف داشته باشند.
در پایان ناگفته نماند که حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و معاونت فرهنگی هنری شهرداری، کم و بیش، به فعالیت عملی و نشر تئاتر خلاق گرایش نشان داده‌اند که رضایت علاقه‌مندان آن را جلب کرده‌اند.
مطالب مرتبط:
مهارت های لازم در قصه گویی برای کودکان
نظرات کاربران ۰