منو اصلی
وسواس یک اختلال اضطرابی است که ذهن کودک و نوجوان را به شکلی افراطی با نظم و ترتیب و نظافت و افکار واهی و غیرمنطقی مشغول میکند که نمیتواند از زیر بار آن خود را خلاص کند.
وسواس فکری ـ عملی در کودکان و نوجوانان بهصورت تفکرات مزاحم و تکرار کلیشهوار رفتارهای خاصی پدیدار میشود که موجب برانگیختگی و نگرانی آنان میشود و گاهی اضطراب آن به بیقراری و پرخاشگری و لجبازی با اطرافیان منجر میشود.
کودک وسواسی خود را از درون تحتفشار میبیند؛ فشار زیاد و غیرمعقول برای انجام دادنِ افکار، برای رسیدن به هدف، برای پیشرفت و موفقیت. او تصور میکند که استرسها و تنشهای فکری از خارج بر او تحمیل میشود، درحالیکه فکر مختل او عامل اصلی این فشارهاست. او همواره خود را سرزنش و به خود سخت میگیرد.
از زمانی که کودک به دوران نوجوانی پا میگذارد و روابط دوستی و اجتماعی او گستردهتر میشود، به دلیل داشتن چنین افکار و رفتارهایی، از بودن در جمع دوستان و همسالانش احساس ناراحتی، فشار و استرس میکند؛ زیرا نگران است که افکار و رفتارهای وسواسی او از حد خارج شوند و نتواند خود را کنترل کند و همین امر موجب انزوا و تنهایی او شود.
بدیهی است تمامی کودکان و نوجوانان نگرانی و افکار و خیالاتی دارند که واهی و گذراست اگر این افکار مانع تلاش و انگیزهی آنان برای یادگیری، بازی و روابط اجتماعیشان نشود وسواس نیست، ولی اگر این تصورات و افکار مانع از زندگی عادیشان شود، مشکل و یا اختلالی در کار است.
برای مثال اغلب کودکان ۸ یا ۹ ساله عادت دارند که بر روی درزِ سنگفرشهای پیادهروها راه بروند یا اسباببازیهایشان را مدام وارسی کنند و یا مراسم خوابشان را همیشه طبق آئین خاصی انجام دهند. چنین رفتارهایی که معمولاً در این گروه سنی کودکان رایج است، اما زمانی که همین کارها بر زندگی کودک تسلط مییابد و در عملکرد بهنجار او اخلال ایجاد میکند، جای نگرانی دارد.
بیشتر بخوانید: تاثیر محیط بر نقاشی کودک
درمجموع افکار با نشانههای وسواس، کودکان را دچار اضطراب میکند و برای کاهش این اضطرابها دست به کارهای اجباری آشکار و ذهنی میزنند. ازجملهی این رفتارهای آشکار میتوان به شستشوی زیاد، وارسی افراطی و رفتارهای اجباری به وِردخوانی و شمردن اشاره کرد. این رفتارهای وسواسی اضطراب را افزایش میدهند.
معمولاً اختلال وسواس زمینهی ژنتیکی دارد و کودکانی که یکی از اعضای خانوادهشان دچار چنین اختلالاتی باشد، احتمال ابتلا به وسواس فکری ـ عملی آنها بیشتر است و در غالب موارد درمان دارویی لازم است تا واسطههای شیمیایی مغز را تنظیم کند. وسواس بهندرت به یکباره شروع میشود.
والدین باید نسبت به بروز بعضی از رفتارهای کودکان خود، حساس و هوشیار باشند تا این اختلال را در کودکشان زودتر تشخیص دهند.
ازجمله این رفتارها: افت تحصیلی ناگهانی و پایین آمدن یکبارهی نمرات امتحانات مدرسه، طول کشیدن بیش از اندازهی مشق نوشتن، مصرف بیش از اندازهی صابون، دستمالکاغذی و وسایل بهداشتی. داشتن مراسمی طولانی برای خوابیدن، لباس عوض کردن بیش از اندازه، نگرانی برای سلامتی اعضای خانواده. تعریف کردن مکرر و یکنواخت درسهای روزانه یا استفاده از جملات تکراری.
نقاشیهای کودکان و نوجوانان دارای نشانههای وسواس به نحو قابلتوجهی واضح، منظم و دارای جزئیاتی افراطی است.
همچنین به دلیل دقت فراوان، در آثار این بچهها گرایش به پاک کردن به شکلی مکرر و افراطی دیده میشود.
بدیهی است که نقاشی کشیدن برای کودکان دارای وسواس، زمان زیادی را به خود اختصاص میدهد.
از آنجایی که این کودکان دایم در حال پرداختن به جزییات در امور مختلف هستند، این امر به شکلی واضح در نقاشیهای آنان انعکاس مییابد.
۱. در مورد کودکان و نوجوانان دارای ترس و وسواس، به دلیل تمایل زیاد این کودکان به استفاده از پاککن، اگر کودک و نوجوان با مداد نقاشی میکشد پیش از شروع به نقاشی کردن به او گفته میشود که «پاککن نداریم» و تأکید میکنیم «اول خوب فکر کن بعد نقاشی بکش.»
۲. بچهها میتوانند دفتر خطخطی داشته باشند. پس از مدتی با مراجعه به آن خطخطی را انتخاب کرده و آن را با رنگ تکمیل کنند.
۳. از کودک بخواهید با فروبردن انگشت در رنگ، اسم خود را روی کاغذ بنویسد و سپس آن را گسترش دهد.
۴. برای کودکان داستانی تعریف کنید و از آنها بخواهید هر قسمت از داستان را یک کودک نقاشی کند. ماجرا میتواند از این قرار باشد که کودکی برای تعطیلات عید به مسافرت میرود، او پیش از سفر اسباببازی، یک گلدان گل و وسیلهای از خود را به کودک همسایه، یا به یکی از خواهر و برادرهایش میسپارد. کودک کمی نگران خراب شدن اسباببازیهایش است اما پس از بازگشت متوجه میشود که امانتداران خوبی بودهاند و کودک خوشحال میشود. حاصل کار، یک کار چند لتهای میشود. در آخر هر کودک پس از نقاشی دربارهی اثر خود صحبت میکند. از آنها بخواهید مثلاً موضوع یک خانهتکانی را برای شما نقاشی کنند. از کودکان بخواهید در یک نقاشی سه لتهای، گذشته، حال و آینده را به تصویر بکشند و با کنار هم گذاشتن آنها دربارهشان بحث کنید و نقاط مشترکی در آن پیدا کنید.
۵. از بچهها بخواهید با چشمانی بسته نقاشی کنند.
۶. از بچهها بخواهید با دست مخالف خود (اگر با دست راست مینویسد با دست چپ و برعکس) نقاشی بکشند.
۷. از بچهها بخواهید نقاشیای با موضوعات هوا (مثل باد، ابر، طوفان، آسمان، و تنفس) را ترسیم کنند.
۸. از بچهها بخواهید نقاشیای با موضوعات آب (باران، قطره، دریا، دریاچه، رودخانه و برف) ترسیم نمایند.
۹. از بچهها بخواهید نقاشی خود را بعد از اتمام به اعضای کلاس نشان داده تا سایرین دربارهی آن نظر بدهند. سپس اگر کودک مایل بود تغییراتی مطابق نظر سایرین در نقاشی به وجود آورد.
۱۰. در یک نقاشی گروهی هر کودک قالب دست خود را روی کاغذ ترسیم و رنگآمیزی کند.
۱۱. از کودک بخواهید بخشی از زندگی روزمرهی خود مثلاً میز صبحانه یا شام را ترسیم کند.
۱۲. از او بخواهید خودش را با لباسی که بیش از همه دوست دارد ترسیم کند.
۱۳. ابتدا تکنیک نقاشی از طریق رنگ پاشیدن با قلممو را به بچهها بیاموزید. سپس از او بخواهید با استفاده از این روش نقاشی بکشد.
۱۴. در کار با آبرنگ با آموزش روش خیس در خیس به کودک آموزش دهید ابتدا کاغذ خود را با آب خیس کند و سپس با افزودن رنگ و پخش شدن رنگ در سطح کاغذ از حرکت رنگ، نقاشی خود را گسترش دهد.
۱۵. قطرهای جوهر روی کاغذ بچکانید و کاغذ را ببندید. با باز کردن کاغذ، پس از خشک شدن رنگها، بچهها میتوانند شکل حاصل شده را گسترش دهند.
۱۶. بچهها میتوانند با ته شمع، یا مداد شمعی سفید، تصویری روی مقوا بکشند. سپس با رنگآمیزی بهوسیلهی آبرنگ، شکل ترسیمشده نمایان میشود.
۱۷. بچهها با استفاده از مواد کمارزش مثل کاغذهای پاره شده، بخشهایی از روزنامه و… خود را ترسیم کنند.
با تشکر از دکتر علی زاده محمدی
کلمات کلیدی: وسواس در نقاشی کودکان علائم وسواس در کودکان
نظرات کاربران ۰