منو اصلی
تلفن تماس 021-26755506
آدرس ایمیل
همه‌گیری ویروس کرونا یک اتفاق بی‌سابقه در زندگی ما است و مردم در سراسر دنیا در حسرت روزهای عادی و بازگشت به زندگی سابق خود هستند. برخی‌ها ممکن است در سوگ از دست دادن عزیزان خود در نتیجه شیوع کرونا باشند. از دست دادن، اندوه و سوگواری برای همه دشوار و پیچیده است و اما برای کودکان که برای اولین‌بار در طول سال‌های کمی زندگی خود، چنین شرایطی را تجربه می‌کنند خیلی دشوار است.
ما با داکتر لیزا دامور متخصص روانشناسی، نویسنده معروف، ستون‌نویس ماهنامه نیویارک‌تایمز و مادر دو فرزند در مورد چگونگی کمک به کودکان خُردسال و بزرگ‌تر، در این دوران سخت برای گذار از این شرایط، از دست دادن چیزهایی یا اشخاصی که برای‌شان مهم بوده، صحبت کرده‌ایم.
چه تفاوتی میان از دست دادن و غم‌واندوه است؟
داکتر دامور می‌گوید: «از دست دادن و سوگ تجربیات روانشناسی قدرتمندی هستند که باعث می‌شوند کودکان و بزرگ‌سالان دچار اختلال و اکثراً درگیر احساس غم شدید شوند. کلمه از دست دادن را در مورد چیزهایی به کار می‌بریم که جبران‌پذیر و قابل برگشت هستند، ازقبیل سبک و روال زندگی قبل از شیوع این همه‌گیری.»
از جانب دیگر، سوگ چیزی است که ماندگارتر است، به عنوان مثال مرگ عزیزان. همین‌جاست که کار روانشناسی هم متفاوت می‌شود، زیرا علاوه بر پذیرفتن این‌که آن شخص از دست رفته و فوت شده، قسمت سخت ماجرا پذیرفتن این است که او دیگر بر نمی‌گردد.»
احساسات کودکان در مورد اندوه و از دست دادن چقدر با بزرگ‌سالان تفاوت دارد؟
براساس اظهارات داکتر دامور، این موضوع تا حد زیادی بستگی به سن کودک دارد. او گفت: «کودکان در سنین خیلی کم ممکن است از اتفاقی که افتاده، هم در مورد از دست دادن و هم سوگ، گیج شوند. کودکان زیر ۵ سال ممکن است نفهمند چرا به مکتب نمی‌روند و چرا والدین‌شان در خانه هستند. در مورد مرگ، ممکن است واقعاً نفهمند که مفهوم مرگ چیست یا از دست دادن اتفاقی دایمی است. ما باید بدانیم که کودکان خردسال نه تنها با تغییرات بزرگی در زندگی خود روبرو شده‌اند، بلکه قدرت درک کاملی از این تغییرات و این‌که چرا این اتفاقات افتاده و چه عواملی باعث آن بوده را ندارند.»
به گفته‌ی او، درمورد کودکان گروه سنی ۶ تا ۱۱ سال، داستان متفاوت است. داکتر دامور می‌گوید: «در این سنین کودکان اغلب برای شنیدن توضیحات خیلی مشتاق هستند. این کودکان آمادگی درک آنچه باعث اختلال به این بزرگی در زندگی روزمره‌ی‌شان شده یا منجر به مرگ عزیزان‌شان شده را دارند. گاهی اوقات می‌توانیم پاسخ سوالاتی که می‌پرسند را بدهیم و گاهی خود ما هم پاسخ را نمی‌دانیم که این موضوع برای کودکان بسیار سخت است.»
«درمورد نوجوانان، این روند سخت‌تر است، زیرا احساسات در بزرگ‌سالان قدرتمندتر است. در بعضی مواقع ممکن است نیاز به اطمینان خاطر داشته باشند که شدت غم و اندوه‌شان یا حتی برای لحظاتی فراموش کردن و فکر نکردن به مرگ یکی از افراد خانواده همه طبیعی و قابل انتظار است، چرا که نوجوانان ممکن است نگران باشند که در این‌گونه موارد عکس‌العمل صحیحی از خود نشان ندهند.»
چگونه می توانم به کودکم کمک کنم تا احساساتش را درست مدیریت کند؟
با کودکان در هر سنی همدلی کنید و صادق باشید، ولی در مورد کودکان کوچک‌تر به‌خصوص توجه کنید که شفاف‌تر برخورد کنید. کودکان زیر پنج سال نیاز به توضیحات واضح و شفاف و بسیار ساده دارند که همراه با الفاظ نیکو و مناسب باشد. ما نمی‌توانیم به کودکان بگوییم که کسی را «از دست داده‌ایم»، زیرا ممکن است واقعاً مفهوم چیزی که می‌گوییم را درک نکنند. بهتر است که بزرگ‌سالان با نرمی و با آرامش بگویند: «باید خبر ناراحت‌کننده‌ای را برایت بگویم. پدرکلانت فوت شده است. یعنی این‌که بدنش دیگر از کار افتاده و ما دیگر نمی‌توانیم او را ببینیم.» البته چنین گفتگویی برای والدین سخت است، ولی نکته مهم این است که شفاف و صادق باشید. کنار آمدن با مرگ به اندازه کافی مشکل می‌باشد، چه برسد به این که احساس سردرگمی از آنچه واقعاً رخ داده نیز به آن افزوده شود.
خودم پدر یا مادرم را از دست دادم و در حال سوگواری هستم. با این وضعیت، چطور می‌توانم هم‌چنان از کودکم نیز حمایت کنم؟
داکتر دامور می‌افزاید: «این که کودکان شاهد سوگواری بزرگ‌سالان باشند لزوماً چیز بدی نیست. وقتی از مرگ کسی که دوستش داریم غمگین هستیم، در واقع در حال نشان دادن عکس‌العمل درست در زمان درست هستیم. مهم است که ما الگوی مناسبی برای کودکان باشیم تا با احساس ناراحتی کنار بیایند، حتی اگر بسیار دردناک باشد.»
چنانچه احساس اندوه شما بیش از حد زیاد است، مهم است که نگذارید کودک‌تان بترسد. «باید راحت باشید و ناراحتی خود را در حضور فرزندان‌تان نشان ندهید، ولی اگر احساس غم و اندوه‌تان خارج از کنترول است، سعی کنید به دور از فرزندان این احساسات را مدیریت کنید یا کمک حرفه‌ای بگیرید تا آنها از این احساسات شما نترسند یا به آنها منتقل نشود.»
چه توقعی می‌توانم داشته باشم زمانی که فرزندم برای مرگ عزیزی سوگوار است؟
طبق نظر داکتر دامور، «اصلاً غیرمعمول نیست که کودکان ۶ تا ۱۱ سال و نوجوانان دوره‌هایی از ناباوری یا شوک در برابر از دست دادن کسی که به آنها نزدیک بوده را تجربه کنند، یا حتی لحظاتی فراموش کنند که چه اتفاقی افتاده که این هم دفاعی کاملاً طبیعی و سالم است که ذهن استراحتی کوتاه در مقابل اخبار خیلی دردناک دارد. وضعیت‌های تدافعی گذرا هستند و ممکن است با امواجی از احساسات شدید همراه باشند. در طول زمانی که نوجوانان سعی می‌کنند در ذهن خود مرگ کسی که دوستش داشتند را تجزیه و تحلیل کنند، به همدلی و شکیبایی زیاد نیاز دارند و سزاوار آن هستند.»
«کودکان کوچک‌تر گاهی ممکن است بهانه‌گیر و بسیار وابسته شوند یا در برخی نقاط عطف مراحل رشد خود دچار اختلال شوند. به عنوان مثال در برنامه خواب یا دستشویی رفتن مشکل پیدا کنند. این کودکان تلاش می‌کنند مرگ کسی که بخش مهمی از زندگی‌شان بوده را درک کنند و در عین‌حال با اختلالات خانوادگی ناشی از آن مرگ نیز روبرو هستند. هرچه بیشتر بتوانیم همه چیز را در وضعیت ثبات نگه داریم، بیشتر به کودکان کمک می‌شود تا بر این امر مهم تمرکز کنند که متوجه آنچه رخ داده بشوند و به مرور زمان با عواقب آن کنار بیایند.»
من نگران هستم که کودکم دچار افسردگی شود. افسردگی چه نشانه‌هایی دارد؟
داکتر دامور اضافه می‌کند: «از دست دادن و سوگواری هر دو تجربیاتی دردناک هستند. مهم است که بدانید آیا کودک به‌صورت مناسب واکنش نشان می‌دهد یا وضعیت نگران کننده است. در مورد کودکان در هر سنی و همین‌طور در مورد بزرگ‌سالان، زمانی باید نگران شد که احساسات دردناک با مکانیزم‌های مقابله منفی مدیریت شوند، از قبیل نشان ندادن احساسات و گوشه‌گیری که روزها طول بکشد، سوء‌مصرف مواد، عدم مراقبت از خود یا رفتارهایی که زندگی با وی را مشکل کند.»
«در باره نگرانی برای موضوعاتی مثل افسردگی، والدین باید توجه کنند که آیا روحیه فرزندشان در روزهای اخیر پایین یا بسیار تحریک‌پذیر بوده یا خیر. حتی در مورد سوگواری انتظار ما این است که احساس غم بیاید و برود، گاهی اوقات شدید و گاهی فروکش کند. زمانی باید از امکان افسردگی نگران شد که روحیه کودک یا نوجوان بی‌وقفه خراب است یا مدام بداخلاق است. اگر کودکی به نظر افسرده می‌رسد، والدین باید از متخصص کودکان، داکتر خانواده یا متخصص سلامت روان کمک بگیرند. با این‌حال، این نکته اهمیت دارد که درک کنیم مرحله سوگواری برای از دست دادن کسی که دوستش داریم، مرحله سریعی نیست.»
از دست دادن رویدادها و فعالیت‌های اجتماعی مهم اثر بدی روی کودکم دارد. در این مورد به او چه باید بگویم؟
داکتر دامور گفت: «کودکان کاملاً حق دارند تا از خللی که بیماری کرونا در زندگی روزمره‌ی‌شان به‌وجود آورده، ناراحت باشند. کودکان این حس از دست دادن را بیشتر از بزرگ‌سالان احساس می‌کنند، زیرا درصد زیادی از زمان کوتاه زندگی‌شان را در برگرفته، ولی برای ما بزرگ‌سالان به این شدت نیست، زیرا این معضل را با تجربیات خود و طول عمر خود می‌سنجیم. ما به عنوان بزرگ‌سال می‌توانیم این‌طور به کودکان کمک کنیم که اجازه بدهیم ناراحت باشند و ناراحتی خود را بروز بدهند و با آنها همدلی کنیم، زیرا بسیاری از آنچه که امروز برخوردار نیستیم با لغو شده، رویدادهایی بوده که شاید فقط یک‌بار در زندگی‌شان دیده‌اند. حتی اگر ما به عنوان بزرگ‌سال فکر نمی‌کنیم که چندان مشکل بزرگی باشد، باید درنظر بگیریم که کودکان ماه‌ها منتظر این رویدادها بوده‌اند. علاوه بر همدلی و بعد از ابراز همدلی، می‌توانیم به آنها کمک کنیم تا وضعیت را قبول کنند.»
برای کودکم سخت است بفهمد که چرا ما حالا تمام مدت در خانه هستیم. چگونه به وی توضیح بدهم؟
داکتر دامور توصیه می‌کند که به کودکان خُردسال با اشاره به اوضاع سابق درمورد وضعیت جاری توضیح بدهید. «خوب است که بگویید: یادت هست که وقتی سرما می‌خوردی، تو را در خانه نگه می‌داشتیم و به مکتب نمی‌فرستادیم تا دیگران هم مریض نشوند؟ خوب، حالا هم همین‌طور است، ولی این ویروس خطرناک‌تر از سرماخوردگی است. برای همین ما در خانه می‌مانیم تا مطمین شویم که ویروسی نشویم و کسانی هم که ویروسی شده‌اند در خانه‌های‌شان می‌مانند تا مطمین شوند که ویروس‌شان را به کسان دیگر منتقل نمی‌کنند.»
دلتنگی برای دوستان برای همه کودکان در هر سنی سخت است. درحالی که نوجوانان ممکن است بهتر درک کنند که چرا در حال حاضر نمی‌توانند با دوستان خود معاشرت کنند، برای کودکان کوچک‌تر درک این موضوع سخت‌تر است. دکتر دامور راهکاری کوتاه‌مدت پیشنهاد کرده می‌گوید: «یک پدر یا مادر می‌تواند بگوید: می‌دانم که واقعاً دلت می‌خواهد دوستانت را از نزدیک ببینی، ولی تا آن زمان، دوست داری یک نامه برایش بنویسی و به دستش برسانیم؟»
«اصطلاح روزانه‌های جدید کاملاً مفید است، زیرا به ما یادآور می‌شود که در حال تلاش برای از نوساختن چیزهایی هستیم که قبلاً داشتیم. حالا وقت آن است که خلاق باشیم و الگویی جدید برای زندگی خود بسازیم که در آن کودکان زمانی برای تفریح دارند، مراقبت از خود در بالاترین سطح اولویت قرار دارد و در عین‌حال، فرصت‌هایی برای رشد و آموزش فراهم است و تمامی این کارها در حیطه محدودیت‌هایی باشد که بیماری کرونا به ما تحمیل کرده است.»
برای ثبت نام در کارگاه های آموزشی (لمس کنید)
برای خرید کتاب های موسسه آموزشی برگ با قیمت کاملا استثنایی ( لمس کنید)
نظرات کاربران ۰